Η Πρωτοβουλία από τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (Τhe Stavros Niarchos Foundation Public Humanities Initiative) έχει συνταχτεί στο πλαίσιο συνεργασίας με προγράμματα του πανεπιστημίου Κολούμπια, συνδέοντας τις Ελληνικές Σπουδές, Επιστήμες και Τέχνες με το ευρύ κοινό. Μέσα σ’ αυτή του την προσφορά συγκαταλέγεται και η πρόσφατη συνεργασία του με την «The Opening Gallery», που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2022 σαν μια πρωτοβουλία που υποστηρίζει τη σύγχρονη τέχνη και τους διεθνείς καλλιτέχνες πέρα από τα όρια της αγοράς τέχνης, προωθώντας παράλληλα την πολιτιστική δέσμευση και τις ανταλλαγές μεταξύ των ΗΠΑ και του πλανήτη.

Η συνεργασία αυτή εγκαινίασε στη Νέα Υόρκη την έρευνα ενός ευφυούς και ασυμβίβαστου Ελληνα εικαστικού και ηθοποιού, του Σπύρου Αγγελόπουλου, σχετικά με το Θέατρο Σκιών και τον Καραγκιόζη, υπό την επιμέλεια της Σωζήτας Γκουντούνα, της Ελληνίδας που προωθεί δυναμικά και αποτελεσματικά Ελληνες εικαστικούς στις ΗΠΑ. Η πρώτη παρουσίαση της δουλειάς του έγινε στις 6 Απριλίου στην «The Opening Gallery» με θέμα την «Βασκανία» (Vaskania), σε μια παράσταση που ανέδειξε διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η σύγχρονη τέχνη μπορεί να επαναπροσδιορίσει το παραδοσιακό ύφος του Θεάτρου Σκιών.

Στη «Βασκανία» ο Σ. Αγγελόπουλος αναδιέταξε τις τεχνικές και τις συμβάσεις του «Θεάτρου Σκιών», επανερμηνεύοντας το έθιμο της κατανάλωσης καφέ και στη συνέχεια της πρόβλεψης της τύχης από το κατακάθι του καφέ που περισσεύει στο φλιτζάνι. Με τη μορφή της Μαρίνας Αμπράμοβιτς σαν μια εστέτ «καφετζού», και τον ίδιο σαν «καραγκιοζοπαίχτη» με χιούμορ, εξυπνάδα και μεγάλη επικοινωνιακή ευχέρεια, κατάφερε να μετατρέψει την γκαλερί για δυο ώρες σε ένα ασυνήθιστα κεφάτο και πρωτότυπο σόου «εκλαϊκευμένου οραματισμού» ή επί το λαϊκότερον «καφεμαντείας». Η επιτυχία του δεν σταμάτησε όμως εδώ. Συνεχίστηκε στις 7 Απριλίου στο τμήμα Ελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου Κολούμπια, σε μια εκδήλωση οργανωμένη από κοινού, από το Κέντρο Τουρκικών Σπουδών Sakıp Sabancı, το Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών και το Greece in USA.

Με θέμα «Ο Καραγκιόζης στη Μικρά Ασία», ο Σ. Αγγελόπουλος παρουσίασε ένα συγγραφικό έργο, το οποίο βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και για το οποίο ο δημιουργός επεδίωξε να ανοίξει διάλογο σε μια συνάντησή του με ερευνητές ιστορικούς διδάσκοντες του Κολούμπια, μελετητές από την Τουρκία και την Ελλάδα, και άλλους ενδιαφερόμενους, προτείνοντάς τους να παρέμβουν με τοποθετήσεις και συμβουλές στη δημιουργία του έργου. Τα ερωτήματα που τέθηκαν «επί τάπητος» ήταν σχετικά με το πώς θα μπορούσε το θέατρο σκιών να γίνει μέσο εκλαΐκευσης της γνώσης για την ταυτότητα των αρχών του 20ού αιώνα στην Ανατολία, τον ελληνοτουρκικό πόλεμο και την επακόλουθη ανταλλαγή πληθυσμών και πώς θα μπορούσε η συνεργασία μεταξύ καλλιτεχνών και επιστημόνων να εμπνεύσει και να ενημερώσει τη μορφή και το περιεχόμενο του θεάτρου σκιών.

Ο Σ. Αγγελόπουλος στο συγγραφικό αυτό έργο αμφισβητεί τις καθιερωμένες αφηγήσεις για τη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922) μέσα από το Θέατρο Σκιών και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά στην πορεία του την κλασσική φιγούρα του Καραγκιόζη, ενώ παράλληλα για πρώτη φορά συνυπάρχει στη σκηνή ο Ελληνας Καραγκιόζης, σαν ένας λοχαγός που πολεμά για μια μεγάλη Ελλάδα στη Μικρά Ασία, με τον Karagöz, τον επικεφαλής ομόλογό του στον πόλεμο και στο τουρκικό θέατρο σκιών. Η παρουσίαση της ιδέας του προκάλεσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους ιστορικούς και αναπτύχθηκε ένας θερμός διάλογος, κατά τον οποίο ο καλλιτέχνης εξήγησε, ότι αυτό που επιθυμεί μέσα από το συγγραφικό αυτό έργο που θα γίνει σύντομα παράσταση, είναι να προβληματίσει τον απλό θεατή, ώστε να ενδιαφερθεί να κατανοήσει το δισεπίλυτο πρόβλημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Δεν είναι τυχαίο που η πρόταση του Σ. Αγγελόπουλου προωθήθηκε και υλοποιήθηκε από τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όχι μόνο για την εφευρετικότητα και χρησιμότητα της θεματολογίας, αλλά και την ταπεινότητα ενός καλλιτέχνη, που αναγνωρίζει ότι οι γνώσεις του στην Ιστορία και η προβληματική του επιβάλλεται να συζητηθούν και να επιβεβαιωθούν από επιφανείς ιστορικούς.

Στη συζήτηση αυτή συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Δημήτρης Αντωνίου, αναπληρωτής διευθυντής των Δημοσίων Ανθρωπιστικών Επιστημών Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η ιστορικός Christine Philliou (UC Berkeley), ο ιστορικός Emre Erol (Sabanci University), o Udi Aloni Ισραηλινοαμερικανός κινηματογραφιστής, συγγραφέας, εικαστικός καλλιτέχνης και πολιτικός ακτιβιστής, ο Νίκος Πηλός, διεθνώς αναγνωρισμένος φωτογράφος και πολλοί άλλοι.

Βιογραφικά: Ο Σπύρος Αγγελόπουλος είναι εικαστικός και ηθοποιός. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, στην Ακαδημία Τεχνών της Βενετίας και στο Studio4 στο Λος Αντζελες. Στη δουλειά του επηρεάζεται από την παράδοση του ελληνικού θεάτρου σκιών και δημιουργεί νέες μαριονέτες που απεικονίζουν χαρακτήρες από το σινεμά, τη λογοτεχνία, την πολιτική, την ιστορία της τέχνης και τον αθλητισμό. Εχει συμμετάσχει στην 6η Μπιενάλε της Αθήνας το 2018 και η δουλειά του έχει δημοσιευτεί στο Art Forum, τον «Guardian» και αλλού. Ζει και εργάζεται ανάμεσα στην Αθήνα και το Λος Αντζελες.

Η Δρ Σωζήτα Γκουντούνα είναι επιμελήτρια, καθηγήτρια και διευθύντρια του οργανισμού Greece in USA για την προώθηση Ελλήνων καλλιτεχνών στην Αμερική. Παραγωγές της έχουν παρουσιαστεί διεθνώς και περιλαμβάνουν ατομικές εκθέσεις των Arthur Jafa, John Akomfrah, Martin Creed, Lynda Benglis, Andres Serrano, Santiago Sierra, Karen Finley και Marina Abramovic και συμμετοχές στο Documenta 14, Ιδρυμα Ωνάση Νέα Υόρκη, Γαλλικό Προξενείο NYC, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης EMST και MET Metropolitan Museum of Art. Το 2022 ήταν η νικήτρια του British Council Culture and Creativity UK Study Award.

(www.ekirikas.com)