1. Η ταυτότητα του ελληνισμού

Διαχρονικά ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνισμού διαβιεί σε διάφορα μέρη της υφηλίου και διατηρεί την ελληνικότητά του μέσω της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.

Για το κομμάτι αυτό του ελληνισμού, την ελληνική διασπορά, οι ελλαδικές κυβερνήσεις ασχολήθηκαν περιστασιακά και αποσπασματικά, χωρίς να έχει διαμορφωθεί ποτέ μια συγκεκριμένη εθνική στρατηγική, αν και η Ελλάδα έχει μόνο να ωφεληθεί από την οργάνωση του ελληνισμού της διασποράς και το αντίστροφο. Είναι αδήριτη ανάγκη, επομένως, να αναπτυχθεί ένα πρόγραμμα εθνικής στρατηγικής για τους Έλληνες του εξωτερικού, ώστε να συμμετέχουν ενεργά σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων για θέματα ελληνισμού.

Για να αντιληφθούμε, όμως, καλύτερα το φαινόμενο «ελληνισμός», οφείλουμε να αναφερθούμε συνοπτικά στην εμφάνιση και την ιστορική εξέλιξή του, ώστε να δημιουργήσουμε μια εικόνα για τα βασικά στοιχεία που συνιστούν και χαρακτηρίζουν την ταυτότητά του.

Ο ελληνισμός, από το 1200 π.χ. έως την εμφάνιση των Ρωμαίων, το 2ο αι. π.Χ., ίδρυσε περισσότερες από 1500 πόλεις, διάσπαρτες στα παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου, οι οποίες διατηρούσαν στενούς οικονομικούς, εμπορικούς και οικογενειακούς δεσμούς με τις πόλεις προέλευσής τους. Μέσα στα 1000 αυτά χρόνια και κυρίως μετά τον 6ο αι. π.Χ. το διάσπαρτο έθνος των Ελλήνων ελεύθερο δημιούργησε έναν απαράμιλλο πολιτισμό και μια ισχυρή ελληνική ταυτότητα. Την ελευθερία και τη δημιουργικότητά του ανακόπτουν για 1000 περίπου χρόνια η ρωμαϊκή κατάκτηση, ο διαχωρισμός της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και η δημιουργία του Βυζαντίου, η ενετοκρατία και η οθωμανική κυριαρχία. Κάτω από αντίξοες συνθήκες ο ελληνισμός καταφέρνει σε μεγάλο βαθμό να διατηρήσει τη γλώσσα και την πολιτισμική του ταυτότητα σε περιοχές όπου διαβιούσε από την αρχαιότητα, όπως η Κάτω Ιταλία, η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη, η Αλεξάνδρεια, η Μέση Ανατολή, η Ανατολική Τουρκία, ο Εύξεινος Πόντος, η Οδησσός, η Μαριούπολη της Ουκρανίας.

Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την επικράτηση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αρχίζει μια νέα φάση διασποράς του ελληνισμού, που εκτείνεται κυρίως προς την Ευρώπη, και ολοκληρώνεται με την απελευθέρωση του 1821. Εξήντα χρόνια αργότερα ξεκινά η μεγάλη υπερπόντια μετανάστευση τη ελληνισμού, η οποία συνεχίζεται μέχρι το 1920 και, σε διάφορες χρονικές περιόδους και ανάλογα με τις πολιτικές και οικονομικές καταστάσεις, ακολουθεί μια ισχυρή κινητικότητα του ελληνισμού από και προς την Ελλάδα που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Συνεπάγεται, λοιπόν, ότι η ελληνική ταυτότητα υπερβαίνει τα όρια του ελλαδικού χώρου και δεν περιχαρακώνεται στα σύνορα του και την εθνική καταγωγή, αφού ο ελληνισμός ποτέ δεν υπήρξε συγκεντρωμένος μόνο σε αυτόν. Με τον ίδιο τρόπο ακριβώς υπερβαίνει τα όρια και η ελληνική γλώσσα, η οποία αποτελεί την πεμπτουσία της ελληνικής ταυτότητας. Η περιχαράκωση της ελληνικής ταυτότητας, αγνοώντας την ύπαρξη και την πολιτική δύναμη των Ελλήνων της διασποράς αλλά και των ελληνιστών και των φιλελλήνων, θα σήμαινε το τέλος του ελληνισμού. Ποικίλλα είναι τα παραδείγματα της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας που δείχνουν ότι ο ελληνισμός της διασποράς, οι φιλέλληνες και οι ελληνιστές αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους.

Η ελληνική ταυτότητα δεν επιτρέπεται να αγκυροβολήσει με αυταρέσκεια στα χωρικά όρια της Ελλάδας και να αναπαυτεί στις δάφνες ενός ένδοξου παρελθόντος, αλλά να συνεχίσει να εκφράζεται με απαράμιλλη δημιουργική ένταση και δυναμισμό, όπως το έπραξε διαχρονικά στη μακραίωνη ιστορία της. Η απεξαρτημένη έννοια της ελληνικής ταυτότητας και κατά συνέπεια και της γλώσσας από την επικράτεια, θα ενισχύσει περαιτέρω το διαρκώς αποδυναμωμένο διεθνές ελληνιστικό κίνημα.

Για να καταστεί, όμως, αυτό εφικτό οι εκάστοτε πολιτικές εξουσίες του ελλαδικού χώρου οφείλουν να υπερβαίνουν τα κομματικά στερεότυπα και να βλέπουν πέρα από τα σύνορα του ελλαδικού ελληνισμού, ώστε να δημιουργούνται οι συνθήκες οργάνωσης της ελληνικής διασποράς. Το ελλαδικό κράτος είναι προτιμότερο να επιδιώκει την επανενεργοποίηση των Ελλήνων του εξωτερικού με τη δημιουργία και προβολή μιας ενιαίας συνείδησης του ελληνισμού της διασποράς, με επίκεντρο την ελληνική γλώσσα, αντί να αυταρέσκεται στον ηγεμονισμό του, στάση που οδηγεί στη ραγδαία αποδυνάμωση του ελληνισμού. Ο ελληνισμός δεν δραστηριοποιείται με ευχολόγια, αντίθετα οφείλει να συμμετέχει ενεργά στα πολιτικά τεκταινόμενα του ελλαδικού χώρου και της διασποράς.

Εν κατακλείδι, η ελλαδική πολιτική οφείλει να απεγκλωβιστεί από τα στερεότυπά της και να δημιουργήσει εθνική στρατηγική με γνώμονα την ελληνική ταυτότητα, όπως διαμορφώνεται στη μακραίωνη ιστορία του ελληνισμού, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτή με ενεργό συμμετοχή την ελληνική διασπορά.

2. Το Κοινοβούλιο των Ελλήνων της Διασποράς

Για τους Έλληνες της διασποράς είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένα στρατηγικό πλαίσιο που θα λειτουργεί ανεξάρτητα από τις εναλλαγές των κυβερνήσεων του ελλαδικού κέντρου και θα εξυπηρετεί την ανάπτυξη συνείδησης διασποράς στους ελλαδίτες Έλληνες και στους Έλληνες του εξωτερικού.

Είναι αδιανόητο οι Έλληνες του εξωτερικού να ασκούν δικαίωμα ψήφου ανάδειξης αρχηγών ελληνικών κομμάτων και να τους αφαιρείται το δικαίωμα ψήφου ανάμειξης στα τεκταινόμενα της χώρας. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με την επιστολική ψήφο σε βουλευτές του νομού της ελλαδικής εκλογικής περιφέρειας από την οποία προέρχονται, για το λόγο ότι οι ελλαδίτες βουλευτές δεν γνωρίζουν τα προβλήματα των Ελλήνων της διασποράς και οι Έλληνες της διασποράς δεν μπορούν να γνωρίζουν τους υποψήφιους βουλευτές που θα ψηφίσουν. Αλλά ούτε και η επιστολική ψήφος προς συγκεκριμένο ελλαδικό κόμμα είναι λύση. Μια τέτοια διαδικασία δεν είναι προς όφελος της ελληνικής διασποράς, καθώς δεν μπορεί να δώσει το δικαίωμα ψήφου στον απανταχού διαχρονικό ελληνισμό, αλλά μόνο σε ένα περιορισμένο τμήμα του, σε αυτούς που μετανάστευσαν τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό θα λειτουργεί συρρικνωτικά και ανασχετικά για τη δημιουργία συνείδησης της ελληνικής διασποράς.

Το δικαίωμα που είναι αναγκαίο να δοθεί στους ανά τον κόσμο Έλληνες δεν είναι το δικαίωμα της ψήφου στις ελλαδικές εκλογές για την ανάδειξη του Ελληνικού Κοινοβουλίου, αλλά η δυνατότητα να εκλέγουν οι ίδιοι τους δικούς τους αντιπροσώπους και να συγκροτούν το Κοινοβούλιο των Ελλήνων της Διασποράς, όπου θα μπορεί να συμμετάσχει σύσσωμος ο ελληνισμός της διασποράς.

Ως εκλογικές περιφέρειες για τις διαδικασίες εκλογής βουλευτών και συγκρότησης του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της Διασποράς λειτουργούν οι περιφέρειες του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) . Βασική προϋπόθεση για να είναι κάποιος υποψήφιος για το βουλευτικό αξίωμα αποτελεί, μεταξύ άλλων, η καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας.

Κάθε περιφέρεια εκλέγει ανά πενταετία τη δική της κοινοβουλευτική ομάδα, η οποία αποτελείται από επτά βουλευτές, εκ των οποίων ένας εκλέγεται πρόεδρος. Το σύνολο των κοινοβουλευτικών ομάδων των επτά περιφερειών του παγκόσμιου ελληνισμού απαρτίζει το 49μελές Κοινοβούλιο των Ελλήνων της Διασποράς, το οποίο δεν έχει μόνιμη έδρα αλλά συνεδριάζει εκ περιτροπής στις διάφορες περιφέρειες ή μέσω τηλεδιασκέψεων, σύμφωνα πάντα με τις αποφάσεις της ολομέλειας.

Κάθε κοινοβουλευτική ομάδα αποστέλλει στο Ελληνικό Κοινοβούλιο έναν βουλευτή ως εκπρόσωπο των Ελλήνων της περιφέρειάς του, που σημαίνει ότι οι ελλαδίτες βουλευτές του κοινοβουλίου μειώνονται κατά επτά. Ο τρόπος επιλογής των εκάστοτε εκπροσώπων ορίζεται από την ολομέλεια του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της διασποράς.

Το Κοινοβούλιο των Ελλήνων της Διασποράς είναι οικονομικά αυτοδύναμο, καθώς αντλεί οικονομικούς πόρους, μεταξύ άλλων, μέσω τακτικών ή έκτακτων εισφορών Ελλήνων του εξωτερικού, επιχορηγήσεων από τις χώρες στις οποίες διαμένει ο ελληνισμός, από προγράμματα της ΕΕ, επιδοτήσεις του ελληνικού κοινοβουλίου ή χορηγίες Ελλήνων επιχειρηματιών.

Βασικοί στόχοι του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της διασποράς, μεταξύ άλλων, είναι:

• H ενημέρωση του Ελληνικού Κοινοβουλίου για θέματα που αφορούν την ελληνική διασπορά ανά την υφήλιο και τις στρατηγικές που επιβάλλεται να διαμορφωθούν, έτσι ώστε το ελληνικό εθνικό κέντρο να μπορεί να λειτουργεί πιο αποτελεσματικά,

• H συμμετοχή σε συγκεκριμένες διαδικασίες του Ελληνικού Κοινοβουλίου.

• H προώθηση των συμφερόντων του ελληνισμού.

• H ενίσχυση της εκπροσώπησης του ελληνισμού σε πολιτικά φόρουμ του εξωτερικού, αφού οι εκπρόσωποί του αποτελούν μέλη του Ελληνικού Κοινοβουλίου.

• H προώθηση της ελληνικής γλώσσας στους Έλληνες του εξωτερικού, έτσι ώστε να μην υπάρχει Έλληνας που δεν γνωρίζει την ελληνική γλώσσα, αλλά και τη διάδοσή της στον υπόλοιπο κόσμο, και τέλος,

• H προώθηση του ελληνικού πολιτισμού.

Οι αρμοδιότητες και ο κανονισμός λειτουργίας του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της διασποράς καταρτίζονται από το ίδιο το Κοινοβούλιο.

Οι 49 αναδειχθέντες εκπρόσωποι των Ελλήνων της διασποράς συνέρχονται σε εκλογική συνέλευση και εκλέγουν τον Πρωθυπουργό του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της διασποράς και 7μελές υπουργικό συμβούλιο ως εξής:

1. Υπουργό για την Ελληνική Γλώσσα και τη Γλωσσική Πολιτική, με στόχο την προώθηση της ελληνικής γλώσσας στους Έλληνες του εξωτερικού αλλά και τη διάδοσή της στον υπόλοιπο κόσμο, προωθώντας την προετοιμασία εκπαιδευτικών ελληνικής γλώσσας στις ίδιες τις χώρες όπου διαβιούν οι Έλληνες του εξωτερικού.

2. Υπουργό για τον Ελληνικό Πολιτισμό, με στόχο τη διατήρηση, αναβάθμιση και διάδοση του ελληνικού πολιτισμού.

3. Υπουργό για την Εμπορική και Βιομηχανική Συνεργασία και Ανάπτυξη, που προωθεί τις εμπορικές και βιομηχανικές συνεργασίες και ανταλλαγές μεταξύ των Ελλήνων του εξωτερικού και της Ελλάδας, αλλά και την εμπορική και βιομηχανική διεθνή συνεργασία και ανάπτυξη.

4. Υπουργό για τη Διεθνή Πολιτική και Διπλωματία, επιφορτισμένο με την υποστήριξη και βελτίωση των όρων διαμονής των Ελλήνων του εξωτερικού στις χώρες διαβίωσής τους και την ενίσχυση των σχέσεων των χωρών διαμονής τους με τη χώρα προέλευσής τους.

5. Υπουργό για την Ελληνική και Διεθνή Μεταναστευτική Πολιτική, με αρμοδιότητες τη διευκόλυνση των Ελλήνων που μεταναστεύουν στο εξωτερικό, των Ελλήνων του εξωτερικού που επιθυμούν να παλιννοστήσουν και γενικώς τη διεθνή μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική σε σχέση με τον ελληνισμό.

6. Υπουργό για τον Τουρισμό και το Περιβάλλον, με στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης τουριστικών ρευμάτων προς την Ελλάδα και την προβολή του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και των θαλασσών της Ελλάδας στο εξωτερικό.

7. Υπουργό για τη Νεολαία της Διασποράς, που θα έχει ως στόχο την ανάπτυξη δράσεων για συσπείρωση της νεολαίας των Ελλήνων του εξωτερικού και την ενασχόληση με θέματα ελληνισμού τόσο στην περιφέρεια που διαμένουν όσο και διεθνώς.

Για να καταστεί εφικτή η δημιουργία του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της Διασποράς αλλά και η χάραξη πολιτικής εκ μέρους της ελληνικής πολιτείας για τη δημιουργία συνείδησης διασποράς στον απανταχού ελληνισμό, επιβάλλεται να γίνει απογραφή όλων όσοι απαρτίζουν τον διεθνή ελληνισμό.

3. Η απογραφή του ελληνισμού της διασποράς

Η δημιουργία του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της διασποράς προϋποθέτει να γνωρίζουμε επακριβώς το εύρος του ελληνισμού ανά την υφήλιο, ώστε να είναι ξεκάθαρο ποιοι έχουν δικαίωμα συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες και εκλογής αντιπροσώπων στις χώρες που διαμένουν.

Σε μια τέτοια απογραφή μπορούν να συμπεριληφθούν, εφόσον φυσικά το επιθυμούν, τόσο οι πρόσφατοι μετανάστες όσο και οι μετανάστες του περασμένου αιώνα και οι απόγονοί τους. Επίσης μπορούν να συμπεριληφθούν και όλοι εκείνοι που μέχρι και σήμερα διαθέτουν συνείδηση ελληνικής διασποράς, διατηρούν την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό και προωθούν τις σχέσεις τους με τη μητροπολιτική Ελλάδα, ανεξάρτητα σε ποια χρονική περίοδο και με ποιον τρόπο βρέθηκαν στις χώρες διαβίωσής τους.

Σχετικά παραδείγματα, μεταξύ άλλων, αποτελούν οι Γκρεκάνοι της Κάτω Ιταλίας και οι Μαριοπουλίτες της Ουκρανίας, οι οποίοι μέχρι σήμερα διαβιούν στις πατρογονικές τους εστίες και διατηρούν την ελληνικότητά τους. Στις Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και στα Βαλκάνια υπάρχει διάσπαρτος ελληνισμός, που πιθανώς ενδιαφέρεται να συμμετάσχει σε μια τέτοια διαδικασία και θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν σε έναν κατάλογο απογραφής του ελληνισμού. Ας μην ξεχνάμε και τις υπερπόντιες χώρες της Βόρειας και της Νότιας Αμερικανικής ηπείρου, όπου διαμένει το πολυπληθέστερο τμήμα της ελληνικής διασποράς, καθώς και την Αφρική και την Ασία όπου υπάρχει διάσπαρτος ελληνισμός, κυρίως όμως την Αυστραλία, όπου δραστηριοποιείται το δυναμικότερο τμήμα του παγκόσμιου ελληνισμού.

Η απογραφή επιβάλλεται να τελείται με ιδιαίτερη προσοχή και υπό την επίβλεψη των κατά τόπους ελληνικών πρεσβειών και προξενείων, οι οποίοι χορηγούν στους απογραφέντες την ταυτότητα του Έλληνα της διασποράς. Στη διαδικασία της απογραφής από τις πρεσβείες και τα προξενεία, συμμετέχουν ως αρωγοί και συνεργάτες οι κοινότητες των Ελλήνων του εξωτερικού. Με την απογραφή των ελληνικής καταγωγής πολιτών δημιουργείται ο εκλογικός κατάλογος της ελληνικής διασποράς, ο οποίος ανανεώνεται με προσωπική ευθύνη των εγγεγραμμένων και υπό τον έλεγχο των ελληνικών αντιπροσωπειών στις χώρες διαμονής τους.

Στην απογραφή για τη δημιουργία του εκλογικού καταλόγου του ελληνισμού της διασποράς συμμετέχουν, όπως θα δούμε στη συνέχεια, οι εξής: Έλληνες του εξωτερικού, απόγονοι Ελλήνων του εξωτερικού, Ομότιμοι Έλληνες και Φιλέλληνες.

3.1. Οι Έλληνες του εξωτερικού

Έλληνες του εξωτερικού θεωρούνται όσοι έχουν ελληνική καταγωγή εκ του ενός ή και των δύο προγόνων τους και γνωρίζουν σε ικανοποιητικό βαθμό την ελληνική γλώσσα, την οποία κατέκτησαν συμμετέχοντας σε εκπαιδευτικές διαδικασίες διατηρώντας παράλληλα την ελληνική εθνική ταυτότητα. Συνεπώς μπορούν να συμμετέχουν όχι μόνο ως ψηφοφόροι στις εκλογικές διαδικασίες ανάδειξης του Κοινοβουλίου των Ελλήνων της διασποράς, αλλά και να θέτουν υποψηφιότητα για την κατάκτηση του βουλευτικού αξιώματος.

3.2. Οι απόγονοι Ελλήνων του εξωτερικού

Απόγονοι Ελλήνων του εξωτερικού θεωρούνται όσοι έχουν ελληνική καταγωγή εκ του ενός ή και των δύο προγόνων τους, οι οποίοι όμως δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα αλλά αποδέχονται την ελληνική καταγωγή τους και δυνητικά μπορούν να αποκτήσουν την ελληνική εθνική ταυτότητα. Οι απόγονοι των Ελλήνων του εξωτερικού, εφόσον το επιθυμούν, μπορούν να συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες μόνο ως ψηφοφόροι, καθώς δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την κατάκτηση βουλευτικού αξιώματος.

3.3. Οι ομότιμοι Έλληνες

Ως γνωστό ανά την υφήλιο υπάρχει μεγάλος αριθμός αλλοδαπών επιστημόνων σε πανεπιστημιακά τμήματα κλασικών σπουδών, που έχουν ως γνωστικό αντικείμενο έρευνας και διδασκαλίας την αρχαία ελληνική γλώσσα και φιλολογία και σε μεγάλο βαθμό γνωρίζουν και τη νέα ελληνική γλώσσα. Εκτός αυτών υπάρχει, επίσης, ένας σημαντικός αριθμός αλλοδαπών επιστημόνων με γνωστικό αντικείμενο τη νεοελληνική γλώσσα και φιλολογία, καθώς επίσης και τη βυζαντινή ιστορία και γλώσσα. Για αυτές τις κατηγορίες των επιστημόνων έχει επικρατήσει ο όρος «Ελληνιστής», που αφορά τους υπέρμαχους του ελληνικού πολιτισμού και των εθνικών δικαιωμάτων των Ελλήνων. Κατά συνέπεια, όσοι το επιθυμούν, δικαιούνται να συμμετάσχουν στις εκλογικές διαδικασίες για το Κοινοβούλιο των Ελλήνων της διασποράς, τόσο ως ψηφοφόροι όσο και ως υποψήφιοι, καθώς γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα και έχουν αποκτήσει μέσω των σπουδών τους την ελληνική πολιτισμική ταυτότητα και, επομένως, θεωρούνται Ομότιμοι Έλληνες. Σε αυτούς χορηγείται η ταυτότητα του Ομότιμου Έλληνα.

3.4. Φιλέλληνες

Ο φιλελληνισμός, που μαρτυρείται από το 1761, είναι μια ιδεολογική και πολιτική κίνηση που αναπτύχθηκε σε ευρωπαϊκές χώρες και στην Βόρεια Αμερική και αποσκοπούσε στην ηθική και υλική ενίσχυση των Ελλήνων πριν και κατά τη διάρκεια τη επανάστασης του 1821. Κατ’ ακολουθία, ως φιλέλληνες θεωρούνται οι αλλοδαποί που εκδηλώνουν ιδιαίτερη συμπάθεια, αγάπη και στήριξη προς τους Έλληνες και την Ελλάδα και υποστηρίζουν ανιδιοτελώς τα δίκαια και τα συμφέροντά τους.

Από τότε το φιλελληνικό κίνημα δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται, αλλά εκδηλώνεται ανάλογα με τις περιστάσεις. Συνεπώς, όσοι αποδεδειγμένα είναι φιλέλληνες, τους χορηγείται η ταυτότητα του φιλέλληνα και μπορούν να συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες για το Κοινοβούλιο των Ελλήνων της διασποράς ως ψηφοφόροι, και εφόσον γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα και ως υποψήφιοι για το βουλευτικό αξίωμα.

(neoskosmos.com)