Με βαθιά συγκίνηση αποχαιρετούμε την Έλεν–Έλλη Γκιάλη, την Αλεξανδρινή και Αβερωφίτισσα συγγραφέα, μια εμβληματική μορφή της ελληνοαιγυπτιακής διασποράς και ακούραστη εργάτρια του πολιτισμού. Η απώλειά της αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό, όχι μόνο στη λογοτεχνική κοινότητα, αλλά και σε όλους εμάς που είχαμε την τύχη να τη γνωρίσουμε και να αφουγκραστούμε την αγάπη της για τη μνήμη, τη γλώσσα, την πατρίδα και τον άνθρωπο.

Γεννημένη στην Αλεξάνδρεια, μαθήτρια του ιστορικού Αβερώφειου Εκπαιδευτηρίου της Ελληνικής Κοινότητας, η Έλλη Γκιάλη αποτέλεσε χαρακτηριστικό δείγμα του αστικού πολιτισμού που άνθισε στην πόλη του Καβάφη. Μετά τη διαρροή του ελληνισμού από την Αίγυπτο, συνέχισε τις σπουδές της στο Παρίσι και ξεκίνησε μια επιτυχημένη σταδιοδρομία στον χώρο της πολιτιστικής διαχείρισης και των χορηγικών προγραμμάτων, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Παρέμεινε ενεργή σε πολιτιστικούς φορείς της Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ενώ στην Ελλάδα συνδέθηκε με φεστιβάλ, δημοτικές πολιτιστικές δράσεις και εκδηλώσεις κλασικής μουσικής, πάντα υπηρετώντας με συνέπεια την τέχνη και τη μνήμη.

Η λογοτεχνική της προσφορά είναι εξαιρετικής σημασίας. Το πρώτο της μυθιστόρημα, «Στην Αλεξάνδρεια ζάχαρη και στο Μισίρι ρύζι» (εκδ. Κέδρος), αποτελεί ένα ιστορικό έργο μεγάλου εύρους, που καλύπτει 150 χρόνια ζωής της ελληνικής κοινότητας στην Αίγυπτο. Με στοχαστική γραφή, ιστορική ακρίβεια και προσωπική ευαισθησία, η Γκιάλη φώτισε τη διαδρομή ενός κόσμου κοσμοπολίτικου και εύθραυστου, που άνθισε και άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ανατολική Μεσόγειο. Μέσα από τις ζωές δύο οικογενειών, ξετυλίγεται η ιστορία του ελληνισμού της Αιγύπτου σε συνάρτηση με την άνοδο και την πτώση της δυναστείας του Μωχάμετ Άλι, την καθημερινότητα των Ελλήνων Αιγυπτιωτών, τον πολιτισμό, τη γλώσσα και την αγωνία για το μέλλον μιας κοινότητας που γνώρισε την ακμή και βίωσε την παρακμή.

Το δεύτερο της έργο, «Ασάλευτες Μνήμες», μας μεταφέρει στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, μια εποχή ανακατατάξεων, επαναστάσεων και διαμόρφωσης των πρώτων ελληνικών παροικιών σε πόλεις–κλειδιά της διασποράς. Η Αλεξάνδρεια, η Τεργέστη, η Οδησσός, η Βιέννη, γίνονται σκηνές μνήμης, εμπορίου, πολιτικής, και πολιτισμικής ώσμωσης. Το μυθιστόρημα εστιάζει στη δραματική περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης και στις συνέπειές της για τον απόδημο ελληνισμό, με τους Έλληνες αιχμαλώτους στην Αίγυπτο, το εμπόριο, τις συγκρούσεις, και το μεγάλο οικονομικό κραχ του 1870 να διαμορφώνουν ένα συναρπαστικό ιστορικό πλαίσιο. Η συγγραφέας αφηγείται με λυρικό ρεαλισμό, ανασυνθέτοντας έναν κόσμο όπου η μνήμη και η ιστορία διαλέγονται βαθιά και συγκινητικά.

Η Έλλη Γκιάλη δεν υπήρξε μόνο συγγραφέας. Ήταν φωνή του ελληνισμού της Αλεξάνδρειας, γέφυρα πολιτισμού ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Μέσα από τη γραφή της, η μνήμη αποκτούσε υπόσταση, η λογοτεχνία μεταμορφωνόταν σε ιστορική μαρτυρία, και ο άνθρωπος –ο απλός, καθημερινός άνθρωπος της παροικίας– εύρισκε τη θέση του στην Ιστορία. Με σεμνότητα, ευγένεια και στοχαστικότητα, η Γκιάλη υπηρέτησε το χρέος της απέναντι στον χρόνο και την κοινότητα που τη γέννησε.

Είχαμε την τιμή να τη γνωρίσουμε από κοντά. Η παρουσία της, η γενναιοδωρία της και η αστείρευτη επιθυμία της για κοινωνική προσφορά θα μας συνοδεύουν πάντα. Η γνωριμία με την Έλλη Γκιάλη υπήρξε για εμάς πολύτιμο δώρο, καρπός της πολυετούς μας ενασχόλησης με τον απόδημο και ομογενειακό ελληνισμό.

Αποτίνουμε φόρο τιμής στη μεγάλη Αλεξανδρινή συγγραφέα. Θα παραμείνει ζωντανή μέσα από τα έργα της, που θα συνεχίσουν να κοσμούν τις βιβλιοθήκες και να συγκινούν τις ψυχές. Γιατί η λογοτεχνία, όπως η ίδια απέδειξε, δεν είναι απλώς αφήγηση — είναι παρουσία. Παρουσία ουσιαστική, ακόμα και μετά τον θάνατο.

(ekalexandria.org)