Το βρετανικό περιοδικό Economist γράφει για την κάποτε μεγάλη ελληνική κοινότητα στην Τουρκία. Μέσα σε 100 χρόνια, από τις 200 χιλιάδες Έλληνες έμειναν μόνο δύο χιλιάδες.

Αντίθετα, η μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη αυξάνεται και πληθύνεται…

Σημειώνει σχετικά:

«Έξω από ένα μικρό παρεκκλήσι στην Ίμβρο, το ανεμοδαρμένο τουρκικό νησί στο Αιγαίο Πέλαγος, ο πνευματικός ηγέτης των Ορθοδόξων Χριστιανών ανά τον κόσμο χαλαρώνει κάτω από κάτι βελανιδιές, συναντά παλιούς φίλους και αναπολεί το σκοτεινό παρελθόν της γενέτειράς του.

Ο Βαρθολομαίος Α’, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κατά κόσμον Δημήτριος Αρχοντώνης, έφυγε από το νησί στις αρχές του 1960 για σπουδές στο εξωτερικό. Μέχρι να επιστρέψει λίγα χρόνια αργότερα, δύσκολα μπορούσε να αναγνωρίσει το νησί.

Η συντριπτική πλειονότητα των 6.000 Ελλήνων του νησιού έφυγαν και αντικαταστάθηκαν από έποικους από την Τουρκία. Καταδικασμένοι κρατούμενοι, που επίσης μεταφέρθηκαν από την ηπειρωτική χώρα, τρομοκρατούσαν όσους Έλληνες παρέμεναν. Γυναίκες βιάστηκαν, άνδρες σκοτώθηκαν. Η κυβέρνηση στην Άγκυρα έκλεισε τα ελληνικά σχολεία, κατέλαβε σχεδόν όλη την καλλιεργήσιμη γη και άλλαξε το παλιό ελληνικό όνομα του νησιού σε Gokceada.

Τα τελευταία χρόνια ο ελληνικός πολιτισμός του νησιού έχει ξαναζωντανέψει. Ο τουρισμός έχει απογειωθεί. Τις καλοκαιρινές βραδιές στο Zeytinlikoy, το χωριό όπου μεγάλωσε ο Βαρθολομαίος, τα εστιατόρια, πολλά εκ των οποίων ελληνικά, γεμίζουν κυρίως με Τούρκους.

Αφού η τουρκική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Πρόεδρο Ερντογάν, επέτρεψε να ανοίξουν τρία ελληνικά σχολεία στην Ίμβρο πριν από μια δεκαετία, οι απόγονοι των Ελλήνων που εκτοπίστηκαν τη δεκαετία του 1960 άρχισαν να επιστρέφουν με τα παιδιά τους.

Ο ελληνικός πληθυσμός του νησιού, ο οποίος είχε πέσει κάτω από τους 200, έχει τριπλασιαστεί από τότε. Ο Δημήτρης και η Μαρία, οδηγός φορτηγού και βιολόγος, έφτασαν από τη Θεσσαλονίκη το 2015, έγραψαν τα τέσσερα παιδιά τους στο σχολείο και έμαθαν τούρκικα. Τώρα διατηρούν ένα δημοφιλές καφέ στην κεντρική πόλη του νησιού.

«Όσον αφορά την ελληνική γλώσσα και την εκπαίδευση», λέει ο Νίκος Λαιμόπουλος, ο διευθυντής στο σχολείο, «ζήσαμε μια μικρή αναγέννηση».

Αλλά αλλού στην Τουρκία η εικόνα είναι σκοτεινή. Περίπου 2.700 χρόνια αφότου οι πρόγονοί τους ίδρυσαν το Βυζάντιο στις ακτές του Βοσπόρου, οι Έλληνες της Τουρκίας βρίσκονται στα πρόθυρα της εξαφάνισης. Η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453 τους μετέτρεψε σε ξένους στα εδάφη τους.

Με τη σκληρή ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ της Τουρκίας, του διαδόχου κράτους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και της Ελλάδας τη δεκαετία του 1920, απελάθηκε πάνω από ένα εκατομμύριο. Όσοι επιτρεπόταν να παραμείνουν υπέφεραν κάθε φορά που Τουρκία και Ελλάδα διαπληκτίζονταν. Η διακριτική μεταχείριση, οι εκβιαστικοί φόροι και ο διωγμός το 1955 οδήγησαν τους περισσότερους στην εξορία.

Τα πράγματα άρχισαν να βελτιώνονται τη δεκαετία του 1990, όταν η Τουρκία άρχισε να πετάει από πάνω της δεκαετίες de facto στρατιωτικής κυριαρχίας. Αλλά η έξοδος δεν έχει επιβραδυνθεί.

• Από έναν πληθυσμό περίπου 200.000 Ελλήνων την αυγή της Τουρκικής Δημοκρατίας, που γίνεται 100 ετών τον Οκτώβριο, έχουν απομείνει μόνο περίπου 2.000, οι περισσότεροι από αυτούς στην Κωνσταντινούπολη.

«Υπάρχει ένα επίπεδο όπου η μείωση του πληθυσμού γίνεται μη αναστρέψιμη», λέει ο Laki Vingas, ηγετικό μέλος της κοινότητας. «Είμαστε σε αυτό το επίπεδο τώρα».

Νέα κίνητρα, συμπεριλαμβανομένης της οδού προς την τουρκική υπηκοότητα για τους απογόνους των Ελλήνων που εξαναγκάστηκαν σε εξορία, θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Όμως τέτοια μέτρα δεν είναι στα σκαριά.

Ακόμη και στην Ίμβρο, οι Έλληνες αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον. Σχεδόν όλοι οι απόφοιτοι των τοπικών ελληνικών σχολείων έχουν μετακομίσει στο εξωτερικό, κυρίως στην Ελλάδα, για να φοιτήσουν στο πανεπιστήμιο. Το αν και πότε θα επιστρέψουν δεν είναι σαφές.

Οι Έλληνες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκαταλήψεις από κάποιες πλευρές. Τον περασμένο μήνα, μια ομάδα εθνικιστών, συμπεριλαμβανομένων υποστηρικτών της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, προσπάθησε να εμποδίσει τον Βαρθολομαίο να κάνει τη λειτουργία σε ένα αρχαίο ελληνικό μοναστήρι στη βόρεια Τουρκία.

Πριν από μέρες, μια Τουρκάλα δημοσιογράφος, η Melike Capan, ακύρωσε μια έκθεση για τους εξόριστους της Ίμβρου, αφού ένας τοπικός αξιωματούχος την κατηγόρησε ότι «προσβάλλει το τουρκικό έθνος».

Ωστόσο, οι Έλληνες της Τουρκίας δεν αισθάνονται πλέον τόσο εγκαταλελειμμένοι όσο στο παρελθόν που ο εθνικισμός έδειχνε το άσχημο πρόσωπό του. Πολλοί Τούρκοι, στην Ίμβρο και αλλού, έχουν αγκαλιάσει τους Έλληνες γείτονές τους και έχουν κατανοήσει την ανάγκη προστασίας της υπό εξαφάνιση ελληνικής κληρονομιάς, λέει ο Vingas.

«Ξέρουμε ότι δεν είμαστε μόνοι», λέει. Λίγες μέρες αφότου η Capan ακύρωσε την έκθεσή της, περισσότεροι από 100 κάτοικοι του νησιού υπέβαλαν μήνυση κατά του Τούρκου αξιωματούχου που την ανάγκασε να το κάνει, κατηγορώντας τον για ρητορική μίσους. Οι περισσότεροι ήταν Τούρκοι».

(www.panhellenicpost.com)